VERSUS

VERSUS

Latinis, ut ςτίχος Graecis, linea dicta est quaecumque in pagina praeducta, sive sententiam impleret, sive impersectam relinqueret in sequenri linea, aut etiam tertia vel quarta, absolvendam. Quarum linearum rationem habebant Veteres, Graeci Latinique in computando versuum cuiusque libri numero: quem Librarii in fine adscribere solebant, ut sciretur, quot versuum esset opus, quod praecessisset, sive prosâ oratione compositum foret, sive versâ. Sed et operis magnitudinem versuum multitudine

metiebantur. Unde πολύςτιχον βιβλίον, pro magno passim apud Photium. Nec per capita vel sectiones ut Hebraei Arabesque, sed per versus mensuram alicuius scripti colligebant. Quintilian. l. 7. c. 2. Multis milibus versuum scio apud quosdam esse quaesitum, quomodo inveniremus. Unde distinctiones capitum raro tum in libris usurpatas liquet. Et quidem ςτίχον et ςτοῖχον Graeci, uti versum Latini appellabant, proprie seriem in longum porrectam et quascumque res unâ facie directas ac digestas. dein lineam in scriptura sic vocârunt, eamque dextrorsum versus scriptam praecipue, cum καταβατὸν, appellarent eam, quae deorsum versus duceretur. Tandem versum in Poesi, quia lineam suam singuli versus occuparent, etsi interdum non explerent. In carmine postmodum obtinuit, ut versus proptie dicerentur τὰ ἔπη. Unde versa oratio, quae prosae opponitur. Versus tamen dictus Latinis tam solutae orationis linea, quam metricae, ut visum. Quin et sulcum in aratro vocârunt versum, quô peractô convertitur aratrum ad alterum sulcum inchoandum, Plin. l. 18. c. 19. Quod imitati in Graecia priscis temporibus in scribendo, versu absolutô a dextra ad sinistram, ab eodem fine sequentem auspicabantur, a sinistra ad dextram, βουςτροφηδὸν id appellantes, ut notatum Pausaniae, Eliac. 1. Unde Isidorus notionem vocis inde derivans, Versus, inquit, vulgo vocati, quiasic scribebant antiqui, sicut aratur terra, Origin. l. 6. c. 13. etc. Quam in rem vide Vossium, de Arte Gramm. l. 1. c. 34. Praeter Indices itaque, qui in fronte prima libri collectam exhibebant materiarum ac praecipuorum capitum summam, inibant et numerum versuum cuiusque operis et summam inde confectam ad finem codicis adnotate solebant, ut dictum. Sic Callimachus πίνακα conscripserat, quô recensebat omnium Auctorum scripta, qui vel pedestri sermone, vel metrô inclaruerunt: quot dein versuum essent singula opera, diligenter admonuerat, subscriptô ad finem cuiusque numerô, ut ex multis Athenaei locis observare est. Idem eundem de Legibus fe cisse, discas ex eodem, l. 13. Etiam Diogenem, in Philosophorum scriptis recensendis, et versuum numerum apposuisse, legimus in eius Speusippo, Xenocrate, alibi. E quibus colligit Salmasius, Antiquarios, qui per ea tempora libros describebant, semper eundem servâsse numerum versuum, quem in antiquioribus codicibus reperiebant: habuisseque proin certâ formâ varias paratas chartas et membranas, quarum huic generi scriptorum excipiendorum dicataealiae essent, huic aliae. Quod posterius diserte Martialis tradit, memorando in Apopophoretis, l. 14. epigr. 10. Chartas maiores, in quibus Poetae sua carmina scribebant: Epigr. 11. Chartas Epistolares, in quibus ad amicos; et Epigr. 8. Vitellianos pugillares seu

codicillos, in quibus ad amicas scribebatur. Plura Chartarum genera enarravimus, ex Plinio aliisque, supra. Duravisse vero hunc morem numerandorum in libris versuum ac notandorum, usque ad extrema tempora Graeciae, patetex Praefation. Iustiniani in Pandectas. Sic in Pauli Silentiarii Ε᾿κφράσγε Templi Soph. in fine poematis adnotatum, in Cod. antiquo, ςτίχοι ὁμοῦ ἡρωικοὶ ασ. ἰαμβικοι ρν. Diversissimus ab his Versuum modus in hebraicis et Arabicis scriptis, quos eorum critici computant, et ex quibus veluti portiunculas capitum faciunt. Qui periodi potius, quam versus vocandi; sententiam enim ut plutimum perfectam continent, et aliquot versibus seu lineis constant, pluribus paucioribus, ac inaequali semper filô sunt: notis et accentibus quibusdam distincti. Cum in Graecis Latinisque monumentis, aequales perpetuo versus ac pari facie, nullâ aliâ distinctione invicem dissiti sint, praeterquam linearum; singuli quippe versus totidem lineae. Interim utrique pariter ςτίχους et versus quoque appellârunt particulas illas, in quas capitum S. Scripturae sectiones sunt divisae: unde antiquissimus codex laterculum habet Graece, quô exposita est mensura versuum universorum operum V. ac N. Test. uti vidimus supra in voce Στιχομετρία. plura hanc in rem vide apud Scaliger. Poetic. l. 2. c. 5. praefatum Salmasium, Prolegom. in Solin. et Not. ad Vopisc. in Firmo, c. 3. Croium Observat. in N. Test. Suicerum, Thes. Eccl. voce Στίχος, ubi inprimis de Versibus Librorum Sacr. Alios: nec non supra voce Linea. De Versibus vero in Poêsi, hîc passim, ubi de unoquoque Metri genere, nec non in vocibus, Carmen, Poesis etc. VERSUS in Ecclesia Romana cantionis Ecclesiasticae nomen, quae canitur in officio; ita appellata, quia tunc revocatur et vertitur mens ad divinarum laudum altentionem, ut iam animus in psalmodia fessus lassusque hoc interim refocilletur; sive --- ex eo quia tunc Cantores versus Orientem se vertebant, Dominic. Maero in Hierolex. Et quidem ad Matutinum solent Versum recitare, post Psalmorum seriem, quando nempe incipiendae sunt lectiones, ut mens psallendo lassa ad lectionum attentionem excitetur: secus in horis diurnis aliis, quae cum sint breves post lectionem versus habent. Ex his Versus apertionis memoratur in Reg. Magistri, c. 44. principium scil. Matutini, incipiens, Domine labia mea aperies etc. Versus clusor, qui dici solet in clausula officii Eccles. qualis hodie Benedicamus Domino, ibid. c. 37. tempore Paschali autem omitti Versum, et pro eo cursus aliquot diutnales cantari, habet Amalarius, de Ord. Antiphonar. c. 52. Hinc Versum perdere Monachi dicti, qui ad Refectorium tardius venerant primô, secundô, aut tertiô orationis versu iam prolatô, in Instit. Rainardi Abbatis Cistere. quô casu paenitentiae seu veniae tales obnoxii. Versarius vero liber eccles. Versus in Ecclesia cani solitos complectens, appellatur, in Necrologio Ecclesiae Patis. apud Car. du Fresne, Glossar. etc. Vide quoque Prosa, Troparium etc.